ویژگی های متکلم بلیغ براساس دیدگاه‌های بلاغیون از آغاز تا امروز

بلاغیون و منتقدان ادبی پیش از عبدالقاهرجرجانی دربارة اصطلاح «بلاغت» کلیاتی را بیان‌ کرده ­اند، اما در هیچ‌یک از آثارشان به طور روشن و دقیق دربارة حد و مرز بلاغت کلام یا متکلم بلیغ سخن نگفته­اند. تنها در کتاب‌های بلاغی پس از جرجانی کوشش‌ شده‌ است معیارهایی برای کلام بلیغ مشخص شود. در این تألیفات که بیشتر رویکردی سلبی به شرایط فصیح و بلیغ بودن کلمه و کلام دارند، کلمه و کلامی فصیح دانسته‌ شده‌ است که از عیوب خاصی مبرا باشد؛ اما دربارة متکلم بلیغ بجز یک سخن مبهم و کلی مطلبی نیامده‌ است. در این پژوهش سعی‌ شده‌ است براساس دیدگاه‌های صاحب­نظران بلاغت، از آغاز تا امروز، آنچه به طور پراکنده و غیرمنسجم دربارة متکلم بلیغ آمده‌ است بررسی و نقد شود و سرانجام دیدگاه منسجمی به دست آید و ضمن بیان شرایطی برای بلیغ­بودن متکلم، تعریفی برای آن ارائه شود. برمبنای دیدگاه‌های نقل­‌‌شده‌ در این پژوهش و با تأمل در تعاریف بلاغت، متکلمی بلیغ‌ است که ضمن توانابودن بر ساخت کلامی فصیح، ویژگی­های کلام، ویژگی­های اقسام مخاطب و شرایط بافت ­موقعیتی را بداند و بشناسد و کلام خویش را مطابق با ‌اقتضای حال آنها تنظیم­ کند.